Waterplanten

Water-, moeras- en oeverplanten

De belangstelling voor vijvers is nog steeds groot en er is niets dat erop wijst dat daar spoedig een eind aan zal komen. Integendeel zelfs, steeds meer tuiniers veroorloven zich een nat plekje in de tuin. In en om zo’n vijver groeien speciale planten, planten voor plas en dras, die zich helemaal hebben aangepast aan het natte element. Veel van die soorten groeien in het wild in onze streken. Dat betekent dat ze ook in onze vijvers, mits goed aangelegd, alle ups en downs van het weer glansrijk kunnen pareren.
Water- en moerasplanten hebben wel zo hun eigen eisen en daar zullen we rekening mee moeten houden.

Vijverplanten

De indeling die algemeen wordt gehanteerd bij vijverplanten heeft te maken met de groeiwijze:
– drijvende planten die in de bodem wortelen
– onderwaterplanten
– vrijdrijvende planten
– oeverplanten
– moerasplanten

Drijvende planten die in de bodem wortelen

De waterlelies zijn van deze groep het meest sprekende voorbeeld maar ook watergentiaan en drijvend fonteinkruid behoren ertoe. In de bodem is vaak wortelstok aanwezig waaruit in het voorjaar de bladeren verschijnen die op de oppervlakte van het water gaan drijven. De bloei vindt veelal in de zomer plaats. De hele plant, op de wortelstokken na, sterft in het najaar af.

Onderwaterplanten

Ook deze planten wortelen als regel in de bodem en zijn aan of net onder het wateroppervlak zichtbaar (hoornblad, waterpest, vederkruid). Enkele, zoals waterranonkel, vormen tijdens de bloei kleine drijfblaadjes. Alle soorten uit deze groep worden beschouwd als zuurstofplanten, planten die zuurstof aan het water afstaan en een belangrijke rol spelen bij het helder houden van het water.

Vrijdrijvende planten

Dit zijn planten die geen wortelcontact met de bodem hebben. Enkele soorten, zoals krabbenscheer, wortelen wel als het waterpeil erg laag is. Zorgen onderwaterplanten voor extra zuurstof, drijfplanten zorgen ervoor dat de watertemperatuur niet al te veel oploopt en vissen zich onder de bladeren kunnen verschuilen. Voorbeelden van drijfplanten zijn kikkerbeet en krabbenscheer en de tropische waterhyacint.

Oeverplanten

Een moeilijk te definiëren groep, hoewel de naam niets te raden overlaat: planten die aan de oevers van sloten, meren en vaarten groeien. De gewenste waterdiepte ligt ongeveer tussen 5 en 10 cm water, althans voor een deel van de soorten. De meeste soorten vervullen een rol bij de zuurstofvoorziening. Esthetisch gezien zijn ze heel belangrijk. Ze steken met hun veelal verticale groeiwijze sterk af tegen de planten die in de vijver groeien en in het algemeen horizontaal effect teweegbrengen. Voorbeelden van oeverplanten zijn zwanenbloem, grote waterweegbree en snoekkruid.

Moerasplanten

Het zal duidelijk zijn dat deze en de vorige groep elkaar overlappen. Dotterbloem, en veenpluis en penningkruid zijn planten die bij deze groep worden in gedeeld.

Toepassing van vijverplanten

Een vijver zonder beplanting is een vreemd element in de tuin, of hij moet speciaal voor koikarpers zijn gemaakt. Aan de andere kant is een vijver die vrijwel dichtgegroeid is niet meer als zodanig herkenbaar. In het algemeen gaan we ervan uit dat van het totale wateroppervlak 25 à 35 procentdoor waterplanten in beslag mag worden genomen.
Wat de oeverbeplanting betreft, de kans dat de beplanting overladen en topzwaar wordt, begint wanneer meer dan 35 procent van de randen door beplanting wordt gestoffeerd. Zorg ervoor dat de overgang van de vijver naar de rest van de tuin uiterst geleidelijk verloopt. Er zijn overgangsplanten voldoende die daarvoor kunnen zorgen (Tradescantia, Lythrum , Ligularia enzovoort).

Waterplanten kopen en planten

De meeste waterplanten worden gekocht in de maanden april-mei-juni. September kan desnoods ook, maar de resultaten laten dan wat lang op zich wachten. Eind april-begin mei zijn alle tuincentra bevoorraad maar de planten gaan daar, ondanks een goede verzorging, eerder achter- dan vooruit. Spoedig ophalen van de gewenste soorten is dan ook aan te bevelen. Vervoer de planten, zeker de echte waterplanten, zo dat ze niet kunnen uitdrogen (bladeren van waterlelies bijvoorbeeld).

Waterlelies overpotten

De pot waarin een waterlelie wordt gekocht is een kweekpot die de plant geen verdere mogelijkheden tot groei geeft. Hij moet in een speciaal waterleliemandje worden overgezet. Een andere mogelijkheid is hem in de volle grond of in een speciaal aangebrachte plantruimte te poten.
Voorkom beschadiging van de wortels, knip desnoods de kweekpot stuk. Zet de waterlelie in zijn nieuwe behuizing precies zo diep als in de kweekpot. Gebruik uitsluitend goede waterleliegrond (in tuincentra te koop). Als er een waterleliemand wordt gebruikt met groet openingen, is het aanbrengen van jute of speciaal vijvermanddoekjes aan te raden, anders spoelt de grond eruit. Om te voorkomen dat vissen in de aarde wroeten kan grind op de grond in de mand worden aangebracht.
In eerste instantie mogen waterlelies niet te diep worden geplant. Zet ze op zo’n 20 à 25 cm en na een maand, als de eerste nieuwe bladeren zijn gevormd, kan hij naar de juiste diepte zakken. Als in de volle grond van de vijver moet worden geplant gaat dit verhaal niet op. De wortelstokken planten voor ze blad hebben gevormd is dan ook aan te raden. Om te vorkomen dat zo’n wortelstok gaat drijven is het noodzakelijk  hem met enkele grote krammen vast te maken of er tijdelijk een steen op te leggen. Plant de wortelstok bij voorkeur een tikkeltje schuin omhoog.

Onderhoud vijverplanten

Het is vaak verrassend hoe goed vijverplanten zich ontwikkelen. Te goed soms en dan moet er worden ingegrepen. Vanaf eind maart-begin april kan met het corrigerende werk worden begonnen. Waterlelies moeten in het algemeen na 3, 4 of 5 jaar worden gescheurd. Maak bij het delen mooie vlakke wonden door de wortelstokken met een scherp mes te delen.
Oever- en moerasplanten kunnen gemakkelijk worden gescheurd. De buitenste delen van de oude plant zijn het jongst dus zeer vitaal. Gebruik dit materiaal om opnieuw uit te planten.
Onderwaterplanten kunnen ook woekeren. Een flink deel moet dan uit het water worden gevist, waarbij de composthoop een goed heenkomen biedt. Een enkele keer bedekken drijfplanten (kikkerbeet en watersla bijvoorbeeld) de hele vijver. Dat is geen probleem, met een schepnetje kan het teveel eruit geschept worden.

 

Water-, moeras-, en oeverplanten

Oeverplanten

Alisma- Waterweegbree

Alisma is een forse plant die wel tot 75 centimeter hoog wordt. In juli zijn er witte bloemen in diffuse pluimvormige bloeiwijzen. De planten vormen geen uitlopers en hebben veel voedsel nodig. Waterdiepte: 0-30 centimeter

Butomus- Zwanenbloem

De zwanenbloem is een in Nederland en België beschermde plant die in de zomer bloeit met bruin-rozerode bloemen. Deze plant, die tot 125 centimeter hoog wordt, bezit niet woekerende wortelstokken. Waterdiepte 10-50 centimeter

Calla- Slangenwortel

Aparte en wettelijk beschermde plant uit de aronskelkfamilie. Hij heeft kruipende wortelstokken, wordt 15 á 30 centimeter hoog en heeft hartvormige glimmende bladeren; in april-mei een bloeikolf met opvallend wit schutblad. Nabloei soms in september. Rode vruchten komen an bestuiving voor. Waterdiepte -5 tot + 10 centimeter

Iris- Lis

De lis bloeit in mei juni kortstondig met gele bloemen. Deze plant, met zwaardvormige bladeren, kan 100 centimeter hoog worden en bezit kruipende wortelstokken. Waterdiepte – 5 tot plus 10 centimeter.

 

Menyanthes – Waterdrieblad

Zeldzaam mooie inheemse plant, met driedelige bladeren die zich uit kruipende wortelen ontwikkelen. De witte tot lichtroze bloemen zijn zeer gefranjerd en bevinden zich in de lang gesteelde trossen. Hoogte 20 á 30 centimeter. Diepte -10 tot + 5 centimeter

Pontederia – Snoekkruid

Pontederia Cordata is een van de weinige blauwbloeiende vijverplanten en alleen daarom al onmisbaar. De plant wordt zo’n 75 centimeter hoog. De bladeren zijn glanzend groen en ongesteeld. De bloemen staan in 10 tot 20 centimeter lange aren (begin juli-eind september). Waterdiepte 30/60 centimeter.

Sagittaria- Pijlkruid

Het pijlkruid is een inheemse plant die een knolvormige wortelstok bezit. De bladeren, die boven het wateroppervlakte uitsteken zijn pijlvormig.

Typhia – Lisdodde

Typhia kan wel 1 á 2 meter hoog worden. De vruchtkolk, die veel weg heeft van een grote sigaar, geeft de plant een grote sierwaarde. Vanwege de strak opgaande groeiwijze erg geliefd maar het is een woekeraar. Alleen toepassen in manden. Waterdiepte 20/80 centimeter.

Moerasplanten

Caltha – Gele dotter

De Gele dotter is een zeer bekende moerasplant die de randen van sloten en weilanden in april-mei geel kleurt. Hij wordt 25 á 50 centimeter hoog. Een van de mooiste planten voor de vijver. Waterdiepte -10 tot + 5 centimeter

Euphorbia – Moeraswolfsmelk

De plant kan tot 150 meter hoog worden en bloeit in mei-juni met onbetekenende bloempjes en onopvallende geelgroene schutbladeren. Waterdiepte -5 tot + 10 centimeter.

Lysimachia – Wederik

Het plantje heeft tot 50 centimeter lange stengels met vrijwel ongesteelde ronde blaadjes. De gele alleenstaande bloempjes verschijnen in mei-juni. Heel goed om langs de vijver op turfjes te laten groeien. Waterdiepte -5 tot +5 centimeter.

Lythrum – kattenstaart

Kattenstaart is een van de mooiste inlandse vaste planten. Hij bloeit in de periode juni-augustus langdurig met donkerroze bloemen in lange aren en kan gemakkelijk 125 centimeter hoog worden. Waterdiepte -10 tot + 5 centimeter.

Drijvende planten

Nymphaea – Waterlelie

De waterlelie is de koningin van de waterplanten. De krachtige in de zomer aanwezige bloemen zijn er mede de oorzaak van dat zoveel mensen een vijver in hun tuin hebben. Waterlelies hebben een bijna exotische schoonheid. Dat klopt ook wel een beetje want veel buitenlandse lelie soorten hebben bijgedragen aan het grote assortiment. Waterlelies zijn snelle groeiers en hebben fikse wortelstokken die een belangrijke bijdrage leveren aan de zuurstofvoorziening in uw vijver. Het zijn echte zonnekinderen die warmte nodig hebben voor een goede groei. De grote bladeren zorgen voor koelte en schuilgelegenheid. Waterdiepte loopt zeer sterk uiteen van 50 – 90 centimeter. Raadpleeg het kaartje van de plant voor de juiste diepte.

Nymphoides – Watergenitaan

Inheemse plantensoort met een voorkeur voor schoon en stilstaand water, kan sterk woekeren. De gevlekte bladeren zijn niervormig. De gele bloemen zijn min of meer stervormig (juni-juli). Waterdiepte 10/ 70 centimeter.

Persicaria – Veenwortel

Persicariais een onderwaterplant met wortelstokken die sterk woekeren. In juni-juli zijn er roze aarvormige bloeiwijzen die ‘op het water dansen’. Waterdiepte 10-50 centimeter.

Potamogeton – Fonteinkruid

Drijvend fonteinkruid heeft drijfbladeren die ovaal tot langwerpig zijn. Ze zijn min of meer leerachtig en bruinachtig groen van kleur, met name in het voorjaar. De bloemen zijn groen en bevinden zich in een lange aar (juli-augustus). Waterdiepte 20-80 centimeter.

 

Onderwaterplanten

Ceratophyllum – Hoornblad

Onderwaterplant zonder wortels. De plant is opgebouwd uit kransen aan zeer lange stengels. Bezit een groot water zuiverend vermogen en is om die reden onmisbaar is een vijver. Waterdiepte 5-80 centimeter.

Elodea – Waterpest

Waterpest is een van de beste zuurstofplanten en heeft haar naam te danken aan het woekerende karakter. Er worden stengels gevormd van meer dan 60 centimeter. De donkergroene blaadjes staan dicht opeen. ’s Winters blijft waterpest groen! Waterdiepte 30-50 centimeter.

Hottonia – Waterviolier

Waterviolier is een juweeltje. In mei-juni verschijnen er bleeklila of lichtroze bloemen die 15 a 25 centimeter boven het water uitsteken. In de bodem wortelen zwevende, zeer lange stengels met kamvormig, ingesneden blaadjes. Houdt van zacht, ijzerhoudend water. Waterdiepte 10-75 centimeter.

Het verderkruid is een onderwaterplant die in de bodem wortelt en daar uitlopers vormt. Geveerde bladeren staan in kransen rond de stengel. De onbetekenende roodbruine bloemen in aarvormige bloeiwijze steken net boven het water uit. Waterdiepte 10-30 centimeter.

 

Vrijdrijvende planten

Eichhornia – Waterhyacint

Waterhyacint is een uit de tropen afkomstige drijfplant. Opvallend zijn de blaasvormige verdikte bladstelen die als drijvertjes fungeren. In juli-augustus ontwikkelt zich een stevige bloemstengel met blauwachtige bloemen. De plant is circa 20 centimeter hoog. De plant is moeilijk of bijna onmogelijk over te houden.

Hydrocharis – Kikkerbeet

Het is een plantje met vrijwel ronde, op het water drijvende bladeren en in juni-juli teer ogende witte bloempjes. Overwintert in de modder met behulp van zogenaamde winterknoppen.

Pistia – Watersla, mosselplantje

Mooi groen gekleurde, spatelvormige behaarde bladeren die in een rozet staan. De groenachtige bloemen vallen niet op. De watertemperatuur moet 15 graden zijn anders verslijmen ze. Elk jaar opnieuw wat plantjes kopen. Waterdiepte 10 centimeter.